Les fous et leurs ennemis

De hazelaar (Corylus avellana)

Het is volop hazelnotenseizoen… en geef toe, verse hazelnoten zijn onweerstaanbaar lekker! Maar wat als de dopjes ineens leeg blijken te zijn? Vaak is de hazelnootboorder (Balaninus nucum) de boosdoener.

Wie is de hazelnootboorder?

De hazelnootboorder is een klein, bruingeel, licht gespikkeld snuitkevertje. Het vrouwtje boort een klein gaatje in jonge noten om er haar eitje in af te zetten. De larve ontwikkelt zich binnenin en eet de noot volledig leeg. Wanneer de larve de noot verlaat, laat ze een klein gaatje van 1–2 mm achter.

Levenscyclus

• Herfst/winter: de larven vallen uit de noten op de grond en overwinteren in de bodem.
• Lente: de larven verpoppen zich en verschijnen als volwassen kevers in de vroege zomer.
• Zomer: de volwassen kevers zetten hun eitjes af in de jonge noten, en de cyclus begint opnieuw. 

Preventie en bestrijding

• Verzamelen en vernietigen: ruim alle aangetaste noten op zodat de larven geen kans krijgen.
• Scharrelkippen: deze kunnen de overwinterende larven in de grond opeten, wat de populatie helpt beperken.
• Nematoden: natuurlijke vijanden zoals nematoden (Heterorhabditis bacteriophora) kunnen ingezet worden om larven in de bodem uit te schakelen.
• Raskeuze: dikschalige hazelnootrassen zijn minder gevoelig voor de hazelnootboorder en geven vaak een betere oogst.
• Monitoring: controleer de noten regelmatig op kleine gaatjes; vroeg ingrijpen beperkt de schade.

Extra tips

Houd de omgeving rond de hazelaars schoon: verwijder gevallen noten en afgevallen bladeren om overwinterende larven te verminderen. Overweeg natuurlijke vijanden zoals vogels of roofinsecten te stimuleren door nest- of schuilplaatsen aan te bieden. Combineer verschillende maatregelen: schoonmaken, kippen, nematoden en raskeuze samen geeft de beste bescherming.

De okkernoot (Juglans regia)

Onze okkernoten zijn heerlijke herfstige lekkernijen, maar helaas hebben ze ook hun kwetsbaarheden. De grootste bedreigingen zijn bacterievuur en de bladvlekkenziekte, vooral bij oudere rassen die hier gevoeliger voor zijn.

Bacterievuur wordt veroorzaakt door de bacterie Xanthomonas arboricola pv. juglandis. De bacterie infecteert de boom via kleine wondjes, bijvoorbeeld door insectenbeten, hagel of snoeiwonden. Ze overwintert in aangetaste bladeren, takken en notenresten en verspreidt zich in het voorjaar via regen, wind en spattend water naar nieuwe bladeren, scheuten en bloemen. Bij een vroege infectie kan de inhoud van de walnoten volledig verrot raken (natrot), terwijl latere infecties vaak leiden tot dunschaligheid. Op de bladeren ontstaan kleine bruine vlekken, bij zware aantasting kan blad vroegtijdig vallen, en ook de bolsters vertonen zwarte, slijmerige plekken.

Bladvlekkenziekte, veroorzaakt door de schimmel Gnomonia leptostyla, overwintert eveneens op afgevallen bladeren en aangetaste takken. In het voorjaar verspreidt de schimmel sporen via regen en wind naar nieuwe bladeren. Hierdoor ontstaan grote, hoekige zwarte vlekken die vroegtijdig geel worden en afvallen. Ook scheuten en bolsters kunnen bruin worden, en de noten zelf kunnen van binnen bruin worden en uitdrogen (droogrot).

Preventie en bestrijding:

• Verzamel en vernietig alle aangetaste bladeren, bolsters en noten om verspreiding te voorkomen.
• Snoei de boom goed om wondjes en een te dichte kruin te vermijden, zodat luchtcirculatie beter is.
• Houd de grond rond de boom schoon en verwijder restmateriaal.
• Bij bacteriebrand kunnen koperhoudende bactericiden in het voorjaar helpen, terwijl bij bladvlekkenziekte in ernstige gevallen schimmelbestrijdingsmiddelen kunnen worden toegepast. Door deze maatregelen consequent toe te passen, beperk je de schade door beide ziekten en vergroot je de kans op een gezonde, smakelijke oogst van je okkernoten.

Tamme kastanje (Castanea sativa)

Ook bij de tamme kastanje komen we wel eens lege bolsters tegen. De oorzaken hiervan kunnen divers zijn en hangen vaak samen met weersomstandigheden, boomleeftijd en bestuiving.

• Invloed van het weer: het voorjaar speelt een cruciale rol in de vruchtzetting van kastanjebomen. Strenge vorst kan de bloesems beschadigen en voorkomen dat er noten ontstaan. Ook lage temperaturen of langdurige regen tijdens de bloei kunnen leiden tot afgevallen bolsters in het najaar. Zelfs een korte periode van slechte weersomstandigheden kan ervoor zorgen dat een groot deel van de vruchtzetting verloren gaat.
• Boomleeftijd en bestuiving: te jonge bomen produceren vaak nog onvoldoende vruchten. Daarnaast is een geschikte bestuiver essentieel: kastanjebomen zijn deels kruisbestuivend, en zonder een andere bloeiende kastanje in de buurt kan de vruchtzetting beperkt zijn, wat resulteert in lege bolsters.
• Insecten en plagen: ook insecten kunnen de oogst beïnvloeden. De rups van de fruitmot (Laspeyresia pomonella) kan in warme zomers zorgen voor wormstekigheid in de kastanjes, waardoor de bolsters leeg lijken. Gelukkig kunnen natuurlijke vijanden, zoals mezen, vleermuizen en sluipwespen, helpen om de larven in hun levenscyclus te bestrijden. Daarnaast zijn vangbanden rond de stam van de bomen en het gebruik van deltavallen met feromonen om de motten weg te vangen, een efficiënte methode om de insecten weg te vangen.

Extra tips voor een gezonde oogst:

• Zorg voor voldoende bestuivers in de buurt van je kastanjeboom.
• Verwijder afgestorven of aangetast hout en afgevallen bolsters om overwinterende insectenlarven te verminderen
• Houd de bodem gezond en vochtig, zodat de boom optimaal kan groeien en bloeien.

Door aandacht te besteden aan weer, bestuiving, boomverzorging en plaagbeheer, kun je het aantal lege bolsters bij de tamme kastanje aanzienlijk verminderen en zorgen voor een gezondere, rijkere oogst.