Protection des plants de chou contre les ravageurs et les maladies

Wat je ziet bij koolplanten: plagen, tekenen en beheersen

Koolplanten worden vaak aangevreten door verschillende plagen die bladeren, stengels en soms zelfs de wortels beschadigen. Een snel teken is de aanwezigheid van gaten, skeletachtige bladstructuren of een algemene verkleuring van het blad. Ook ongewone vlekken, glanzende uitval van sap en kleverige honingdauw kunnen wijzen op plantenziekten of insectenplagen. Door vroegtijdig te observeren kun je koolplanten aangevreten voorkomen of beperken.

Belangrijkste plagen die koolplanten aantasten

In de volgende secties staan de meest voorkomende plagen beschreven, inclusief herkenning, schadebeelden en toegankelijke bestrijdingsopties.

Koolmot (diamondback moth) en larven

• Wat het is: Een kleine vlinder (vlinder met witte vleugels) waarvan de rupsjes bladeren en bloemkolen wegvreten. De larven veroorzaken gaten, skeletvorming en verblekende bladzones. Koolplanten aangevreten door deze larven is een veelgehoorde klacht in voorjaar en zomer.
• Herkenning: kleine groene tot geelgroene rupsen die tussen het blad zitten, vaak met fijn boorkopwerk en frass (uitwerpselen) langs de aderen. Je kunt ook jonge luizen of eieren langs de onderkant van bladeren tegenkomen.
• Beheersing en preventie: gebruik dunne infrarode netten of doek om koolplanten af te schermen tijdens de piekperiode, controleer regelmatig op rupsen en voer biologische bestrijding uit met Bacillus thuringiensis (Bt) producten of spinosad waar toegestaan. Handmatig verwijderen is effectief bij kleine bedden. Behoud een gezonde groei door voldoende water en evenwichtige bemesting te geven en koolplanten aangevreten zo veel mogelijk te voorkomen.

Kooluil en andere vlinders (larven)

• Wat het is: Verschillende koolminnende vlindersoorten kunnen eitjes afzetten en larven laten groeien die velletjes van bladeren opvreten.
• Herkennen: gaten in bladeren, vlekken en holtes waar larven zich verborgen houden.
• Beheersing en preventie: netten, regelmatige inspectie en, waar mogelijk, biologische bestrijders zoals lieveheersbeestjes. Voor intensieve teelt kun je Bt-toepassingen richten op de larven.

Slakken en naaktslakken

• Wat het is: Slakken vreten ’s nachts het koolblad weg, waardoor onregelmatige, dikke gaten ontstaan en jonge scheuten kunnen afsterven.
• Herkennen: natte, glanzende slijmlaag op het blad en ronde of onregelmatige insnijdingen in het weefsel. Juveniele koolplantjes zijn extra kwetsbaar.
• Beheersing en preventie: gebruik koperen band of -strips langs bedranden, sla macro-slakkenvallen op met bier of alcohol medium, verwijder schuilplaatsen zoals stapels stenen en braakliggend zacht organisch materiaal, en overweeg ijzerfosfaat- of slakkencorpsproducten voor duurzame bestrijding. Overweeg ook vette, vochtige condities te beperken door ochtendbewatering en goede drainage.

Bladluizen (aphiden)

• Wat het is: Kleine, sapzuigende insecten die bladeren en scheuten aantasten, waardoor vervellende groeisnelheid afneemt en honingdauw achterblijft die schimmelvorming kan bevorderen.
• Herkenning: heldergroene tot zwarte kleurtjes op jonge scheuten en onderzijde van bladeren; scheiden van zoete exudaat; groeiremming en verkorte scheuten zijn mogelijk.
• Beheersing en preventie: krachtig nevelen met water, toepassing van insecticiden op oliebasis (bijv. neemolie) of zeepoplossingen, en bevorderen van natuurlijke vijanden zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen. Houd de groeiende scheuten in de gaten en verwijder geïnfecteerde bladeren tijdig.

Ziekten die koolgewassen kunnen treffen

Naast plagen kunnen koolplanten ook last krijgen van ziekten die de wortels, stengels of bladeren aangrijpen. Hieronder staan de meest relevante ziekten, met kenmerken en preventieve maatregelen.

Clubroot (Plasmodiophora brassicae)

• Wat het is:Een besmette grondziekte die wortels knobbels laat vormen en de water- en voedingsopname belemmert, wat tot verwelking en stunting leidt.
• Herkenning: verwelkte planten op warme dagen, verkromming en verenkeling van bladeren; wortels vertonen knollen en knobbels.
• Beheersing en preventie: voorkom besmetting door langdurige rotatie (minimaal 3–4 jaar) en gebruik pH-rijke, goed gedraineerde grond (pH boven 7 indien mogelijk) en kies voor resistente rassen. Verwijder geïnfecteerde planten en reinig gereedschappen om verspreiding te voorkomen.

Blackleg (Phoma lingam)

• Wat het is: een schimmelziekte die donkere, sobere lenzen of vlekken op de stengel aan de basis veroorzaakt; verzwakt de plant en kan tot afsterven leiden.
• Herkenning: zwarte tot donkergroene vlekken aan de basis van stengels, vooral bij natte omstandigheden.
• Beheersing en preventie: crop rotation, zorg voor goede luchtcirculatie, avoid wounding tijdens het planten en gebruik van ziekte-resistente rassen waar mogelijk. Geen snelle herlokalisatie van besmette bedden.

Poederachtige en downy mildew

• Wat het is: schimmels die wit poederachtige laagjes op bovenkant van bladeren (poederachtige schimmel) of onderkant met gele vlekken (downy mildew) veroorzaken.
• Herkenning: aangetaste bladvorm, verzwakte groei en slechtere fotosynthese door verminderde bladoppervlakte.
• Beheersing en preventie: zorg voor voldoende ooghoogte, luchtcirculatie, vermijd natte bladoppervlakken door gietpunt en kies voor aanbevolen fungiciden of biologische opties indien nodig. Verwijder aangetaste bladeren en verminder schaduwrijke plekken waar vocht langer blijft.

Preventie en geïntegreerde bestrijding (IPM) voor koolplanten

Een effectief IPM-plan combineert monitoring, landschapbeheer en gerichte maatregelen die zowel economisch als milieuvriendelijk zijn. Belangrijke elementen zijn:

• Monitoring en vroeg tijdig signaleren: inspecteer wekelijks op signaalplagen zoals koolplanten aangevreten, bladluizen en rupsen. Gebruik lichte kleefvallen om vliegende insecten te vangen.
• Fysieke barrières: gebruik netten of doek om koolplanten af te schermen tegen vlinders terwijl je oogsttijden in de gaten houdt.
• Ruimte en groei: plantafstand, goede beluchting en drainage verminderen ziektegevoeligheid en beperken plagen die koolplanten aangevreten.
• Resistente rassen en rotatie: kies rassen met betere weerstand tegen clubroot of blackleg en voer rotatie uit om besmetting te verminderen.
• Natuurlijke bestrijders en diversiteit: bevorder nuttige insecten zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen en vermijd onnodige bestrijdingsmiddelen die de bodemleven verstoren.
• Beheersing met biologische producten: Bt voor larven van koolmot, neemolie of insecticiden op basis van zeep voor bladluizen, en kaolien (kaolin klei) als afweermiddel tegen koolplanten aangevreten.

Behandelingen en praktische opties

Wanneer bestrijding nodig is, kun je kiezen voor onderstaande, doorgaans toegestane opties. Houd rekening met productkeuring en lokale regelgeving.

• Biologische bestrijding: Bacillus thuringiensis (Bt) voor koolmotlarven, spinosad voor intensieve larvenbestrijding, en neemolie als contactbestrijder bij bladplagen. Kaolienklei kan helpen bij het afweren van rupsen en slakken.
• Fysieke maatregelen: netten, handsgewijze verwijdering van larven en kleine dieren, en water- en mulchalige verzorging om schimmelvorming te beperken.
• Slakkenbestrijding: ijzerfosfaat-brokken of koperen barrières op bedranden, beer traps en tijdige handmatige verwijdering.
• Onderhoud en bodembeheer: grond pH monitoren en aanpassen, matig bemesten zodat de koolplanten niet extreem snel groeien terwijl plagen verschijnen, en sanitaire maatregelen bij aanhoudende besmettingen.

Onderhoudstips en seizoensplanning

Een doeltreffende aanpak is seizoensgebonden. Zo kun je koolplanten aangevreten voorkomen en gezonde kolen oogsten:

• zorg voor sterke jonge planten, dek ze af tegen vlinders met een fijn gaas, en voer een milde bemesting uit.
• Zomer: inspecteer wekelijks op rupsen en bladluizen, vervang verzwakte planten en gebruik netten waar mogelijk; geef regelmatige maar niet overmatig water.
• Herfst: oogst tijdig en verwijder aangetaste bladeren om besmetting te voorkomen; laat grond niet te nat blijven om schimmelvorming te beperken.
• Woonstijlen en variëteiten: kies voor variëteiten met demonstratieresistentie en wissel na elke teeltafstand, zodat ziektes minder kans krijgen om te overleven in de bodem.

Veelgemaakte fouten en hoe je ze voorkomt

Veelvoorkomende fouten zijn onder meer het niet tijdig controleren op tekenen van koolplanten aangevreten, het niet verwijderen van geïnfecteerde planten en het overmatig gebruik van chemische bestrijders die nuttige organismen kunnen schaden. Door regelmatig te controleren, barrières te plaatsen en biologische methoden te gebruiken kun je koolplanten efficiënter beschermen en de oogst verbeteren.

Door consequent te observeren, vroeg te reageren en een combinatie van preventie, mechanische methoden en biologische bestrijding toe te passen, kun je koolplanten aangevreten aanzienlijk verminderen en blijven koolgewassen gezond en productief.