Les tomates pourrissent en dessous : causes, reconnaissance et solutions

Wat is blossom end rot en waarom komt het voor bij tomaten?

Blossom end rot is een veelvoorkomend verschijnsel waarbij de onderkant van een rijpe tomaat verandert in een bruine tot zwarte, verkleurde en vaak harde vlek. Oudere ervaringen van tuinierders noemen dit ook wel ‘tomaten rotten aan de onderkant’, ‘tomaat bruin onderkant’ of ‘tomaten zwarte onderkant’. Het is meestal een fysiologisch probleem en geen schimmel- of bacteriële aantasting aan het fruit zelf. De aandoening kan in verschillende periodes van de teelt optreden, maar verschijnt vaker bij tomaatplanten die te maken hebben met stress aan de wortels of een gebrek aan calciumtransport naar de vrucht.

Oorzaken van onderkantrot bij tomaten

• Calciumdeficiëntie of onjuiste calciumtransport: Calcium is nodig voor de celdruk en structuur van de vrucht. Een onvoldoende calciumtransport vanuit de wortels naar de vrucht veroorzaakt verzwakte cellen aan de onderkant van de tomaat.
• Onregelmatig water geven: Langdurige droogte gevolgd door plotselinge watergift leidt tot schommelingen in de waterstroom en daarmee tot verstoorde calciumverdeling.
• Wortelstress en beschadiging: Wortels die beschadigd raken door bodembedekking, zware grond of bakken kunnen minder calcium opnemen.
• Zout- en stikstofbelasting: Te hoge saliniteit in de bodem of een teveel aan stikstof kan de opname van calcium belemmeren en druk op de normale groei leggen.
• Bodem-pH en voedingsstoffenbalans: Een extreem hoog of laag pH-niveau kan de beschikbaarheid van calcium verminderen, zelfs als er calcium in de bodem zit.

Symptomen en herkenning

Herkenning vindt meestal plaats aan de onderkant van rijpe of nabij rijpe tomaten. Symptomen kunnen variëren van een kleine, waterige vlek die donkerbruin wordt tot een grote, verzwakte onderkant die uiteindelijk krimpt en verdort. Als je let op de verschillende aanduidingen uit de zoektermen, kun je onderscheid maken tussen varianten zoals:

• Tomaten rotten aan onderkant: de onderkant van de vrucht toont een donkerbruine tot zwarte, harde vlek.
• Tomaat bruin onderkant: een bruine verkleuring die zich langzaam uitbreidt vanaf de onderkant.
• Tomaten worden bruin aan onderkant: normale groei wordt belemmerd door voortschrijdende necrose van het vruchtweefsel.
• Tomaten zwarte onderkant: ernstige gevallen met diepe zwarte vlekken en aangetast vruchtvlees.

Let op: bolling of verharding van de vlek, beperkte aantastingen tot de onderkant en de rest van de vrucht blijft relatief gezond, wijzen doorgaans op blossom end rot in plaats van een schimmelziekte zoals late blight.

Diagnose en onderscheid met andere aandoeningen

Het is belangrijk om blossom end rot te onderscheiden van ziekten die zich anders manifesteren. Bij vroege bladschade of vruchten met kenmerkende cirkelvormige vlekken op de schil uitwerkingen zoals early blight of late blight vaak terugkerende vlekken met ringen of schimmelgroei op bladeren en rijpe vruchten. Bij blossom end rot blijft de schade meestal beperkt tot de onderkant van de vrucht en is er geen typisch schimmelgroei op andere plantdelen. Als de vlekken zich ook op de bladeren of stengels voordoen en gepaard gaan met verkleurde bladpunten, is er mogelijk sprake van een andere ziekte of stressbron die aangepast beheer vereist.

Preventie en beheersing

De kern van preventie draait om stabiele calciumtransport en constante vochtigheid. Pas onderstaande maatregelen toe om toekomstige incidenten te verminderen:

• Constante vochtige bodem: Gebruik druppelirrigatie of een capillaire voederdrain met mulch om bodemvocht constant te houden. Vermijd lange droogteperiodes gevolgd door plotseling water geven.
• Calcium in de bodem brengen: Breng calciumrijk materiaal aan via de bodem, zoals kalk of calciumrijke compost, en houd de bodem-pH tussen ongeveer 6,0 en 6,8. Calciumrijke topdressings zijn minder effectief dan bodemtoepassing.
• Drainage en wortelgezondheid: Zorg voor een goed doorlatende teeltmedia en vermijd wortelbeschadiging tijdens transplantatie. In potten of bakken is een losse, humusrijke potgrond ideaal.
• Verminder stress en zoutbelasting: Gebruik evenwichtige, lage-nitraatrijke voeding en vermijd overbemesting met stikstof. Spoel bij overbelasting overtollige zouten uit door wat vaker te geven, maar in geringe hoeveelheden.
• Beperk kalium- en calciumantagonisten: Matig de ophoping van andere voedingsstoffen die calciumopname kunnen belemmeren, zoals overmatige magnesium- of natriumbelasting.
• Vermijd overbelasting door droogte: Laat de planten niet in extreem droge omstandigheden verkeren, zeker tijdens groeispurt en vruchtvorming.

Voeding, bodem en biodiversiteit

Een gezonde bodem ondersteunt een consistente calciumopname. Variëteiten met lage gevoeligheid voor waterstress bestaan, maar vrijwel alle tomatensoorten profiteren van:

• Een gebalanceerde voeding, met name voeding met lagere stikstof in de vruchtbare fase
• Een pH in de neutrale tot licht zure kant (6,0–6,8)
• Mulchen om bodemtemperatuur en vocht te stabiliseren
• Regelmatige controle op wortelgezondheid en voldoende drainage

Tuinieren met voorbeelden: balkon, tuin en serres

Op een balkon of in kleine bakken is regelmatige, eenvoudige irrigatie essentieel. Gebruik een druppel-/slangenirrigatie met een bodembedekking die vocht vasthoudt. In serres en grotere tuinen geldt hetzelfde principe, maar je kunt daarnaast profiteren van een evenwichtige bemesting en een iets grotere waterbuffering door organische toediening en compostering. Het kiezen van cultivar-typen die beter bestand zijn tegen stress en droogte kan het voorkomen versterken.

Onderhoudstips en praktische adviezen

• Verwijder regelmatig aangevreten of extreem beschadigde vruchten om de plantenergie richting gezonde vruchtgroei te sturen.
• Meet en rapporteer vocht- en voedingstekorten zodat je vroegtijdig kunt handelen.
• Inspecteer planten wekelijks op tekenen van stress; verplaats potten naar schaduwrijke plekken bij extreme hitte en verbeter ventilatie in serres.
• Kies hybride rassen en cultivars die minder gevoelig zijn voor waterstress en die goed presteren in jouw klimaat.

Met deze aanpak kun je boos onderkantrot bij tomaten aanzienlijk verminderen en de kans op herhaling verkleinen. Door consistent vocht, juiste calciumvoorziening en zorg voor wortelgezondheid geef je de tomatenplant de beste kans om gezonde, volle vruchten te produceren zonder de kenmerkende bruine of zwarte onderkant.